راههاى کنترل خشم و غضب ازنگاه امام باقر(ع)

  خداوند متعال یکى از مهم ترین ویژگى هاى انسان هاى الهى و پارسا پیشه را کظم غیظ و عفو از مردم مى شمارد و مى فرماید:

«الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین؛ آل عمران.134

مومنان در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو مى برند و ازخطاى مردم در مى گذرند وخدا نیکوکاران را دوست دارد.»

«کظم» در لغت به معنى بستن سر مشکى است که از آب پر شده باشد

و به طور کنایه در مورد کسانى که از خشم و غضب پر مى شوند ولى از اعمال آن خوددارى مى نمایند، به کار مى رود.

«غیظ» به معنى شدت غضب وحالت برافروختگى و هیجان فوق العاده روحى است، که بعد از مشاهده ناملایمات به انسان دست مى دهد.

حالت خشم و غضب از خطرناک ترین حالات انسان است و اگر جلوى آن رها شود، در شکل یک نوع جنون و دیوانگى و ازدست دادن هر نوع کنترل اعصاب خودنمایى مى کند و موجب مى شود که بسیارى ازجنایات و تصمیم هاى خطرناک از انسان صادر شود که انسان یک عمر باید کفاره و تاوان آن را بپردازد. 1

در مقاله اى که از نظر خوانندگان عزیز مى گذرد این آموزه قرآنى با توجه به سخنان امام باقر (ع) مورد بررسى و تحقیق اجمالى قرار مى گیرد.

خشم مثبت و منفى

غضب یکى از غرایز انسانى است و بهره هاى فراوانى براى انسان دارد و در دفاع از هویت و باورها و فرهنگ او نقش مهمى ایفا مى کند.

سه گروه متفاوت

در واقع انسان ها را مى توان در مورد این حالت نفسانی، به سه گروه تقسیم کرد:

دسته اول: انسان هایى که در هنگام غضب افراط مى کنند و از حد و مرز ایمان بیرون مى روند.

این گونه اشخاص همواره گرفتار اعمال ناپسند خود هستند و بسا که پشیمانى هم سودى به حالشان نخواهد داشت.

دسته دوم: افرادى هستند که اساساً خشمگین نمى شوند و اصلا قوه غضبیه خود را به کار نمى گیرند و در جاهایى که حتى شرع و عقل هم براى آنان خشم را لازم دانسته است، به هیچ وجه حرکتى ندارند.

اینان نه تنها عملى ناپسند انجام مى دهند، بلکه از افراد عصبانى بدترند و افرادى بى غیرت و بى هویت تلقى مى شوند.

دسته سوم: کسانى که براساس کمال وجودى خود هرگاه خشمگین شوند، از مرز اعتدال خارج نمى شوند.

اینان با ایمان راسخ و اعتماد به نفسى که دارند، هنگام بروز حالت خشم بر وجودشان تسلط کامل دارند و تمام اعضا و جوارح آنان تحت فرمان عقل و ایمانشان قرار دارد.

خشم مقدس

قرآن کریم هرگز اصل خشم را تخطئه نمى کند و خشم هاى مقدس را مى ستاید.اساساً خشم مقدس یکى از صفات الهى است که نام هاى قهار و جبار حضرتش به آن اشاره دارد. خشمگین شدن اگر متعادل و در راه حق باشد، نه تنها ناپسند نیست، بلکه پسندیده و مورد رضاى حق هم خواهد بود.

در سیره رسول خدا (صلى الله علیه و آله) به نقل از امیر مومنان (علیه السلام) آمده است که:

آن حضرت براى امور دنیا هرگز عصبانى نمى شد؛

اما هرگاه براى حق غضبناک مى شد، احدى را نمى شناخت و خشم پیامبر آرام نمى شد تا اینکه حق را یارى کند. 2

علامه طباطبایى (ره) در این زمینه مى فرماید:«هرگاه رسول خدا(ص) خشمگین مى شد- که جز براى خدا غضب نمى کرد- چیزى تاب مقاومت در برابر غضب آن حضرت را نداشت.» (3)

آرى یک انسان کامل فقط در راه حق و به خاطر پایمال شدن حقوق الهى و حقوق مردم خشمگین مى شود و در این مورد هم از مرز ایمان و حدود الهى خارج نمى شود.

خشم پیامبر (ص)

در این خصوص روایتى زیبا از سیره رسول گرامى اسلام (ص) نقل شده است که حمزه بن عبدالمطلب، عموى بزرگوار و برادر رضاعى حضرت رسول بود؛ زیرا حمزه از ثویبه اسلمیه- دایه پیامبر قبل از حلیمه سعدیه شیر خورده بود،حمزه از رسول خدا چهار سال بزرگتر بود.

او در جنگ احد 60 سال داشت که به دست وحشی- غلام جبیر بن مطعم- به شهادت رسید. وحشى به تحریک و تطمیع هند- دختر عتبه بن ربیعه و مادر معاویه بن ابى سفیان- حضرت حمزه سیدالشهداء را مورد حمله غافلگیرانه قرار داد و به شهادت رساند. هند که از آن بزرگوار به شدت ناراحت بود و از حضرت حمزه به علت کشته هاى جنگ بدر کینه شدیدى داشت، بعد از شهادت حمزه اعضاى بدن آن حضرت را مثله کرد و حتى جگرش را بیرون آورده، از عمق کینه آن را در دهانش مکید.

رسول خدا (ص) وقتى به بالین پیکر قطعه قطعه عمویش آمد آن چنان ناراحت و خشمگین شد که سخن از انتقام گفت. در آن هنگام،جبرئیل علیه السلام نازل شد و براى دلدارى پیامبر (ص) این آیه شریفه را نازل کرد:

«و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به و لئن صبرتم لهو خیر للصابرین؛ (نحل.621)

هرگاه خواستید کسى را مجازات و عقوبت کنید، تنها به مقدارى که به شما تعدى شده کیفر دهید و اگر صبر کنید، این کار براى صبرکنندگان بهتر است.» پیامبر نیز خشم خود را کنترل کرد و فرمود:

«پس من صبر مى کنم.»(4)

تصایری از علل خشونت در کودکان

روش‌های آموزش کنترل خشم به کودکان/ اجازه خطرکردن بدون عصبانی شدن را به کودک بدهید

دکتر مهناز استکی گفت: بروز خشم از همان 3 تا 4 سالگی در کودکان دیده می‌شود، حال آن که اگر برنامه مناسبی برای آموزش کنترل آن چیده نشود تا سنین بالاتر هم با کودک همراه خواهد بود.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، دکتر مهناز استکی در گفتگو با شفا آنلاین ضمن اعلام این مطلب اظهار کرد: مهارت های اجتماعی ابعاد گوناگونی از جمله ابراز وجود- همدلی- همکاری و کنترل خشم دارد.

وی تصریح کرد: یادگیری یکسری آموزش های شناختی رفتاری از سوی والدین از آنجا حائز اهمیت است که باید آنها را به فرزندانشان نیز آموزش و انتقال دهند.

وی با بیان این که خشم نباید ریشه فیزیولوژیک داشته باشد گفت: اکثر کودکان معمولأ با حالت های خشم آشنا نیستند و ممکن است چون حالتش را یاد گرفته باشند آن را به اطرافیان نیز نشان دهند.

این روانشناس ادامه داد: اما در صورتی که والدین مدام خشمگین شوند کودک هم با مشاهده چنین شرایطی این حالت را اعمال می کند.

وی با بیان این که اگر والدین قرار است با کودکشان صحبت کنند ابتدا باید با علت های مختلف خشم آشنا شوند بیان کرد: برای نمونه در قالب بازی به او می گوییم" به نظر تو وقتی یک انسان خشمگین یا عصبانی می شود چه کارهایی انجام می دهد؟ حالت چهره عصبانی را می توانی نشان بدهی؟

استاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران ادامه داد: البته این کار بهتر است از طریق داستان های تصویری انجام شود.

وی افزود: در صورتی که امکان دسترسی به این کتاب ها میسر نبود والدین خودشان می توانند این احساسات را در قالب بازی به کودک نشان دهند.

دکتر استکی خاطرنشان کرد: در صورت انتقال آموزش کنترل خشم از طریق بازی به کودک حتی می توان ابراز وجود آنها را هم افزایش داد.

وی گفت: به دنبال افزایش ابراز وجود، کودک می آموزد به جای این که به شدت عصبانی شود قدرت نه گفتن داشته باشد.

این روانشناس تأکید کرد: هنگام آموزش کنترل خشم به کودکان باید به آنها آموزش دهیم که خودشان با خودشان نیز صحبت کنند.

وی افزود: برای نمونه باید به کودک آموزش داده شود که حین عصبانیت ابتدا تا 10 بشمارد، فکر کند و بعد پاسخ دهد.

وی والدین را جزء بهترین افرادی که می توانند راه های کنترل خشم را به کودکان آموزش دهند دانست و گفت: هنگامی که کودک در سنین 3 تا 4 سالگی احساس استقلال می کند به نحوی که می خواهد لباسش را خودش بپوشد، غذایش را خودش بخورد و... در صورت مخالفت والدین احساس خشم وی خودش را نمایان می کند.

دکتر استکی هشدار داد: بروز خشم از همان 3 تا 4 سالگی در کودکان دیده می شود. حال آن که اگر برنامه مناسبی برای آموزش کنترل آن چیده نشود تا سنین بالاتر هم با کودک همراه خواهد بود.

وی با بیان این که متاسفانه مقداری تصورات و باورهای غلط میان والدین وجود دارد به خبرنگار شفا آنلاین گفت: آنها فکر می کنند که کودکان اصلأ نباید خشمگین یا دچار اضطراب شوند.

این روانشناس تأکید کرد: این در حالی است که میزانی از اضطراب و ناکامی برای کودکان لازم است و معمولأ کودکانی که ناکامی را تجربه نمی کنند مقاوم نیستند.

وی با بیان این که مقداری اضطراب برای کارکرد کودک لازم است در عین حال اظهار کرد: پس اگر والدین واقعأ کودکانشان را دوست دارند به آنها اجازه خطرکردن را بدون عصبانی شدن بدهند.

این استاد دانشگاه با بیان این که رابطه کودک با مادر یا رابطه کودک با پدر 2 سویه است تصریح کرد: کودکانی که بنا به دلایل مختلفی بی قرار یا نا آرام هستند برای کنترل خشم آنها حتمأ باید به والدین آموزش داده شود.

وی تأکید کرد: همچنین این کودکان باید برای اطمینان از این که دارای مشکل فیزیکی نیستند باید تحت معاینه و بررسی قرار بگیرند.

دکتر استکی یادآور شد: اگر والدین راه های کنترل خشم را به کودکان آموزش دهند قدر مسلم کودک پرخاشگری نخواهند داشت.

وی به شفا آنلاین گفت: همچنین در صورتی که به کودکان آموزش صحیح مهارت های اجتماعی داده شود ضمن این که به طور قطع یک جو عاطفی سالم ایجاد خواهد شد بلکه بهداشت روانی هم بر قرار می شود.

روانشناس کودک و نوجوان افزود: همچنین از طریق اعمال آموزش های کنترل خشم؛ مهارت های اجتماعی توسط والدین به کودکان انتقال خواهد یافت که این امر هم نکته بسیار مهم و حائز اهمیتی است.

راهکارهایی برای کنترل خشم والدین در مقابل کودکان

کودک آنلاین : خشم، عکس العملی  هیجانی میباشد  که در اثر شرایطی که بر خلاف میل و خواسته افراد است،از فرد سر میزند .  خشونت به معنای  ناتوانی کنترل خشم در افراد میباشد.
احساس خشم در وجود انسانها مساله طبیعی است آما آنچه غیر طبیعی است ضعف در کنترل آن و چگونگی مدیریت این احساس است . اما خشونت برخلاف آنکه شخص خشن خود را قدرتمند میپندارد نشانه ضعف و درماندگی شخص  در برابر مشکلات و در نهایت شخص خشن مورد قبول جامعه نخواهد بود و زندگی موفقی  نخواهد داشت .
براساس تحقیقات کودکان از مرحاه جنینی قادر به درک احساسات خوب و بد مادر و محیط اطراف خود میباشند افرادی که در بطن افراد آرام رشد و نمو میکنند در آینده نیز به  اختلالات روحی و روانی کمتری نسبت به افردای که مادران خشمگین و عصبانی داشته اند برخوردارند. این مساله در ابتدای تولد و دوران کودکی نیز قابل درک از سوی کودکان است . آنچه قابل ذکر است اینست که کودکان بیش از آنچه که والدین  تصور میکنند ،توانایی فهم و درک و تشخیص احساسات خوب و بد را دارند و تمامی رفتارهای والدین بر روح روان آنها تاثیرگذار است.
خشم و عصبانیت و کم تحملی والدین دلایلی زیادی میتواند داشته باشد .معمولا پدرو مادری که بعد از یک روز کاری پر مشغله به خانه برمیگردند ممکن است درمقابل برخی رفتارهای کودک خود از کوره دربروند و حرفهایی بزنند و کارهایی بکنند که در نهایت چیزی جز پشیمانی برای آنها به بار نمی آورد .
مادر تازه از سرکار بازگشته و مشغول انجام دادن کارهای منزل است در این بین کودک نیز علاقه دارد که مادر به او توجه کافی را بنماید پس به دنبال راهی برای جلب توجه مادر میگردد کودک میرود و از درون کابینت ظرفی در میاورد و آنرا روی زمین پرت میکند در این لحظه مادر خسته عصبانی شده و....پس از دقایقی مادر مستاصل و کودک گریان . شاید این صحنه بارها و بارها برای شما پیش آمده باشد و هردفعه به خود بگویید دیگر این کار را انجام نخواهم داد ولی دفعه بعد دوباره همان داستان تکرار میشود .
نتیجه عصبانیت والدین در مقابل کودکان باخت باخت است و تبعات بسیاری دارد که ممکن است  در آینده روی شخصیت کودکان تاثیر گذار باشد .چنانچه در دوران کودکی بتوانیم رفتارهای خود کنترلی داشته باشیم و خشم مان را در برابر کودکان مهار کنیم، قدمی مثبت در جهت شکل گیری شخصیت آینده او برداشته ایم.
مرور مضرات خشم والدین و تاثیر رفتار خشونت آمیز با کودکان میتواند به شما کمک کند که برای کنترل خشم خود به راهکارهایی بیاندیشید :
-تنش و استرس فراوان رشد جسمی کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد.
-یادگیری و پیشرفت تحصیلی کودکان در اثر خشونت و تنبیه کاهش پیدا خواهد کرد .
-سازگاری مناسب و رشد اجتماعی کودک را مختل میکند زیرا کودک می آموزد که با رفتارهای پرخاشگرانه میتواند به مقاصد خود برسد.
-زندگی خانوادگی افرادی که در دوران کودکی تحت تعلیم والدین خشمگین بوده اند مورد آسیب قرار میگیرد.
-آثار آسیهای روحی و روانی که والدین خشمگین  بر کودکان وارد میکنند تا دوران بزرگسالی و حتی در نسل های بعدی نیز ادامه میابد .

• روش کنترل خشم برای والدین
با روش  کنترل خشم ( روش توقف، تفکر، اقدام ) والدین میتوانند با تمرین بر تکنیک های خود کنترلی بهنگام  بروز عصبانیت میزان اشتباهات ناشی از خشم که بعلت تغییرات ناگهانی در بدن رخ می دهدرا  تا حدود زیادی کم کرد. والدین  بهنگام بروز خشم  ، از این گام ها پیروی نمایند :
توقف  کنید :
زمانکه احساس میکنید که در حال عصبانی شدن هستید موقعیت را تشخیص داده و از مکان دور شوید .یک فعالیت 60 ثانیه ای را  تابهبود حالت  جسمانی و روحی خود آغاز کنید .
تفکر کنید :
شروع کنید و این جملات را با خود بگویید :
-اکنون من دارم در این وضعیت عصبانی و خشمگین میشوم .
- سپس بپرسند : من درباره رفتار بد فرزندم چه چیزی به خودم میگویم  که اینطورباعث خشمگین شدن من میشود؟
- سپس بگویند : من برای برخورد رفتار بدو کودکم ،مجبورنیستم خشمگین شوم  . احتمالاً در این هنگام خشم والدین کاهش پیدا می کند.
-تصور کنید که بدون اینکه خشمگین باشید با فرزند خود رفتار میکنید .
اقدام کنید :
در این هنگام شما میتوانید بطرف  کودک وبازگشته و روشی را که به آن فکر کرده اید  را اجرا کنند ، درهنگام انجام دادن این رفتارها  ، انتظار کمال وبی عیب و نقص بودن را از خود یااز کودکان نباید داشت .
همواره این مساله را به خود گوشزد نید که هر انسانی میتواند اشتباه کند و اشتباه کودکان بیشتر بخاطر ناآگاهی آنها در انجام کارها و رفتارهایشان میباشد پس بایستی با رفتار مناسب شیوه مناسب رفتارها را به آنها آموخت .
برای مثال، یکی از والدین ممکن است اعلام کند: "من از اینکه تو اسباب بازیهایت را جمع نکرده ای عصبانی هستم" شخصی که خشم خود را کنترل میکند، گفتگو را طوری پیش میبرد که سازنده باشد و به جای اینکه بگوید چه چیزی نمیخواهد، به بیان واضح خواسته خود میپردازد. او ممکن است به فرزندش بگوید:" من میخواهم که تمام اسباب بازیهایت را جمع کنی، در غیر اینصورت مجبور میشوم مدتی آنها را کنار بگذارم."

در این روش، والد، فرزند خود را بخاطر اجرای درخواست خود خجالت نمیدهد و او را مقصر جلوه نمیدهد. روش اول ممکن است در کوتاه مدت مفید باشد، اما همکاری کودک را در دراز مدت تضمین نمیکند و علاوه بر آن موجب بروز رنجش و کینه توزی خواهد شد.
عواملی که باعث توجیه رفتار خشونت آمیز والدین میگردد :
-کارهای فرزندم خیلی وحشتناک و غیر قابل تحمل است ، و باعث عصبانیت ما میشود  . اما بخاطر داشته باشید  که میتوان بدون عصبانیت و رفتار خشونت آمیز رفتارکودک را اصلاح کرد .
-اگر عصبانیت  خودم را به اونشان ندهم ، اونمیفهمد که من جدی با او برخورد میکنم و به رفتار خود ادامه میدهد .
-کودکم بدلیل لجبازی با من به رفتار بد خود ادامه میدهد .و من این را نمیتوانم تحمل کنم
-گودک بدون تنبیه تربیت نمیشود .

تصویر عضلات صورت هنگام خشم

اینفوگرافی مهارت خشم والدین

خشم در کودکان باشد یا نباشد...

خشم هم مانند ترس عکس العمل قوی بدن در برابر انگیزه مهیج است که توازن وظایف اعضای آدمی را به کلی مختل می سازد. خشم نوعی هیجان روحی است که بارها در زندگی تجربه کرده ایم و اغلب بر اثر واکنش شخص نسبت به رفتار ناشایست دیگران بروز می کند.

خشم هم مانند ترس عکس العمل قوی بدن در برابر انگیزه مهیج است که توازن وظایف اعضای آدمی را به کلی مختل می سازد. خشم نوعی هیجان روحی است که بارها در زندگی تجربه کرده ایم و اغلب بر اثر واکنش شخص نسبت به رفتار ناشایست دیگران بروز می کند. شخص غضبناک عقلش به درستی کار نمی کند و در بسیاری از موارد خطاهایی از او سر می زند که برای تمام عمر باید کفاره آنها را بپردازد.

خداوند در نهاد آدمی عواطف مختلف را بنیان نهاده است که هر یک نقش خاص در کیفیت بخشی به زندگی انسان و جهت دهی به مسیر حرکت او بر عهده دارند. به هیج وجه نمی توان گفت که آنچه طبیعت در نهاد آدمی به ودیعه گذاشته بی فایده است. البته باید توجه داشت ایفای این نقش ها به صورت مطلوب، مستلزم زمینه سازی هایی است که قبل از تولد توسط مربیان، اعم از پدر و مادر، معلمان و .. صورت می گیرد.

از بدو طفولیت به کودکان خود تلقین می کنیم که خشم احساسی نادرست و مستوجب عقوبت است. در نتیجه کودک عصبانی شدن را معادل بد بودن می پندارد و با این فکر بزرگ می شود. در صورتی که احساس خشم هم مانند بقیه احساسات ما طبیعی است ، اما به طور غیر عادی ظاهر شده است.

 

خشم پدیده ای کاملاً طبیعی است و مانند سایر احساسات نشانه سلامت،تندرستی و عواطف انسانی است و هنگامیکه از کنترل خارج شود می تواند به یک حس مخرب و ویرانگر تبدیل شود و پیامدهای ناگوار در محیط کار، روابط شخصی و در تمامی عرصه های زندگی به وجود آورد. بنابراین در ادیان الهی و مکاتب تربیتی و اخلاقی توصیه های زیادی درباره ی مهار و کنترل عاطفه خشم و جهت دهی مناسب آن می توان یافت.

چنان که امام علی (ع) می فرماید: شدت غضب توانایی استدلال صحیح را از بین می برد و ادراکات آدمی را مشتت و درک او را مغشوش می سازد. بهتر است برای توضیح این مهم کمی به عقب تر برگردیم.

عاطفه خشم از شش ماهگی به بعد کم کم در کودک بروز و ظهور می یابد و اگر کودک از اعمال ناشی از خشم خود نتیجه بگیرد به تدریج تقویت می گردد.خشمگین شدن و عصبانیت رفتاری عادی در کودکان بوده و برای ابراز وجود ضروری است. لیکن در این قبیل موارد باید جوابی روشن و بدون ابهام به کودک داد به گونه ای که حدود خود را بداند و التهابات و هیجاناتی که او را در بر گرفته اند مهار گردد.

 

باید توجه داشت که عاطفه خشم در کودکان نباید ریشه کن گردد. زیرا برای ادامه حیات و مبارزه با ظلم و دفاع از خود ضروری است، بلکه باید این عاطفه را تعدیل نمود و در جهت خدمتگزاری سایر عواطف به کار گرفت. بنابراین پدر و مادر باید از زمان کودکی به فکر تعدیل و کنترل این عاطفه غریزی باشند. و آن را در جهتی هدایت کنند که کمترین آسیب متوجه فرد و دیگران شود.

 

و چنانچه غفلت و کوتاهی در این زمینه صورت گردد متوجه زیان هایی خواهند شد که گاه هیچ راه جبرانی برای آن وجود نخواهد داشت. اما اینکه چگونه می توان به این مهم رسید و از همان دوران کودکی مهارت مدیریت بر خشم را به کودکان بیاموزیم، مستلزم راهکارهایی است که در ادامه بیان می شوند.

برای فرو نشاندن خشم کودک، تهدید و توهین چاره ساز نیست. و ریشه خشم را از بین نمی برد، بلکه ممکن است حالت خشم را شدید تر کند . بنابراین می بایست در مقابل عصبانیت کودک ثبات و پایداری نشان داد

 

  یکی از این راهکارها چگونگی کیفیت گفتار و رفتار والدین در کانون خانواده است که می تواند به عنوان مهم ترین عامل در جهت تعدیل و عدم تعدیل عاطفه خشم و غضب در بچه ها عمل نماید. بارها اشاره شد به اینکه کودکان آینه والدین خود می باشند. فرزندان ما همانی نمی شوند که ما می گوییم؛ بلکه همانی خواهند شد که می بینند.اینکه آیا خود والدین نسبت به هیجانات خود تا چه میزان آشنایی دارند و چگونه هیجاناتی مثل خشم و غضب را ابراز می کنند، می تواند تاثیر مفید  و سازنده و یا برعکس مخرب و ناخوشایند بر جای گذارد.

 

زمانی که والدین نتوانند در برابر موضوع کوچک و پیش پا افتاده ای واکنش صحیحی نشان دهند و قدرت مدیریت هیجان را نداشته باشند ،مسلماً نخواهند توانست مربیان خوبی برای کمک به فرزندان خود در زمینه مدیریت هیجان ها باشند. مسئله این نیست که والدین هر گونه احساس خشم را در کودک خود سرکوب کنند. بلکه بر عکس والدین می بایست هیجان های متنوعی که در نهاد آدمی وجود دارد به کودکان شناسانده و راههای تنظیم آن را به کودکان نشان دهند.

 

برای فرو نشاندن خشم کودک، تهدید و توهین چاره ساز نیست. و ریشه خشم را از بین نمی برد، بلکه ممکن است حالت خشم را شدید تر کند . بنابراین می بایست در مقابل عصبانیت کودک ثبات و پایداری نشان داد، زیرا اگر کودک حس کند که در برابر خشم او تغییر قابل ملاحظه ای به وقوع می پیوندد و در برابرش تسلیم می شویم، نسبت به قدرت و محبت ما دچار شک می شود. ولی اگر کودک بفهمد با وجود عصبانیت شدید او هنوز هم دوستش داریم و می توانیم در خلال خشمش قاطع بمانیم ، در می یابد که ما آماده ایم تا تسکینش دهیم و باز هم دوستان خوبی برای هم باشیم.

 

اما رسیدن به این مرحله زمانی میسر است که والدین به درستی قابلیت تنظیم هیجان ها را در خود داشته باشند و بتوانند بین  رفتارقاطع  و پرخاشگرانه  تفاوت بگذارند. بنابراین در مواقع عصبانیت کودکان، والدین می بایست از فریادهای خشونت آمیز و همچنین رفتارهای پرخاشگرانه که نشانه ضعف نفس والدین است؛خودداری کنند.

  
پدر و مادر می توانند به جای سرکوب کردن خشم خود آن را به گونه ای سازنده و غیر مخرب بروز دهند، تا از یک سو موجب تسلای خاطر خود و از سوی دیگر سبب بصیرت فرزندان شوند تا هر دو از صدمات احتمالی مصون بمانند. زمانی که کودکان قدرت بروز خشم خلاق و ابراز صحیح آن را در والدین خود به عنوان نخستین مربیان خود مشاهده می کنند، مسلماً یاد خواهند گرفت که آنها هم می توانند خشم خود را بدون توسل به رفتارهای پرخاشگرانه بروز دهند.

پس به جای آنکه والدین تنها به فکر سرکوب خشم کودکان و نوجوانان خود باشند؛ در درجه اول می بایست کمی هم به رفتارهای خود توجه کرده و از افراط و تفریط در این زمینه خودداری کنند.
 
از جمله راهکارهایی که می تواند مانع بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان باشد، این است که والدین به تناسب توانایی ها و محدودیت های کودک از او انتظار داشته باشند. فرزندانمان را به درستی بشناسیم، و متناسب با استعدادها و توانایی ها و محدودیت های آنها از آنها بخواهیم. سخت گیری های بی جهت و تنبیه های بی دلیل، مکرر، افراطی که اثر تربیتی را خنثی می کند، می تواند زمینه را برای بروز خشم در کودکان مهیا سازد.

متاسفانه اکثریت والدین به اشتباه کلمه تربیت را با واژه تنبیه و به ویژه تنبیه بدنی اشتباه می گیرند. و در برابر کوچک ترین اشتباه کودک و نوجوان خود بزرگ ترین تنبیه را برای او در نظر می گیرند. بنابراین همین خشونت در مقابل خشونت می تواند موجب خشونت مضاعف شود و حس انتقام جویی و کینه را در فرزند ما ایجاد کند.برای فرو نشاندن خشم نیاز به یک سلسله اقدامات منطقی است.

 

اگر پرخاشجویی کودکان را بتوان به ناکامی نسبت داد، باید پاسخ های اجتماعی را به آنان آموخت، تا بتوانند ناکامی را کنترل کنند و رفتارهای قابل پیش بینی، قابل قبول و قابل اتکا داشته باشند. در امر جهت دهی صحیح خشم نمی بایست از نقش فیلم ها و کارتون های خشونت آمیز غفلت کرد. سعی کنید به جای اینکه فرزندان خود را به طور مداوم به تماشای فیلم هایی که متناسب با سن آنها نیست و یا کارتون های خشونت آمیز  ترغیب کنیم،کمی بیشتر در کانون خانواده برای هم وقت بگذارید و با کودک خودتان بازی کنید. بازی کردن راهکار خوبی است که هم می تواند شما را به دنیای کودکانه فرزندتان ببرد و هم اینکه می تواند انرژی های فرزندتان را تخلیه کند.

 منابع:
1-خشم خود را چگونه بروز دهیم-مجله پیوند –شماره 46-پوران سپهری امین
2-خشم و عصبانیت کودکان- مجله مدرسه اولیا- شماره 86/4- ترجمه محمد کاری
3-تعدیل عاطفه خشم در کودکان- مجلخ پیوند-دکتر سوسن کشاورز
4-ماهنامه کودک- شماره45- مهدیه شریفی-
تبیان

راه های عملی مدیریت خشم

راهکارهای عملی برای کنترل خشم

سایت دینی ، دین و اندیشه آکااخلاق و عرفان اسلامی

,خشم و عصبانیت,آب سرد,کظم غیظ,امام سجاد,کنترل خشم

هر گاه خشم شما را فرا گرفت باید بگویید: «اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم» یعنى از دست شیطان مردود از رحمت خدا به خدا پناه مى‏برم. چون خشم از جنود شیطان است.

امام سجاد (علیه السلام) با جمعی از دوستان گرد هم نشسته بودند. مردی از بستگان آن حضرت آمد در کنار جمعیت ایستاد و با صدای بلند، زبان به ستم و بدگویی امام گشود و سپس از مجلس خارج شد.حضرت زین العابدین ( علیه السلام ) حضوراً به او حرفی نزد و پس از آنکه رفت، به حضاّر محضر فرمود: شما سخنان این مرد را شنیدید؛ میل دارم با من بیایید و پاسخ مرا نیز بشنوید. همه موافقت کردند. امّا گفتند دوست داشتیم که فی المجلس به او جواب می‌دادید و ما هم با شما هم صدا می‌شدیم. آنگاه از جا برخاستند و راه منزل آن مرد جسور را پیش گرفتند.

بین راه متوجه شدند که حضرت آیه « الْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ » (آیه 134 سوره آل عمران» را می خواند.

از فرونشاندن آتش خشم سخن می‌گوید و از عفو و اغماض نام می برد. دانستند که آن حضرت در فکر مجازات وی نیست و کلام تندی نخواهد گفت. چون به در خانه‌اش رسیدند امام به صدای بلند او را خواند و به وی فرمود: ای برادر، تو در روی من ایستادی و بدون مقدمه سخنان ناروایی را آغاز نمودی و پی در پی گفتی و گفتی. اگر آنچه به من نسبت دادی در من هست از پیشگاه الهی برای خویشتن طلب آمرزش می‌کنم و اگر نیست از خدا می‌خواهم که تو را بیامرزد. عمل انسانی و کرامت اخلاقی آن حضرت چنان در مرد تأثیر گذاشت که پیش آمد و میان دو چشم حضرت را بوسید و با شرمساری گفت: آری به شما نسبت‌هایی دادم که از آنها منزّه و مبرّایی و من خود به گفته های خویش شایسته ترم.

امام سجاد (علیه السلام ) می توانست با آن مرد به خشونت سخن بگوید و در حدود موازین و مقررات اسلامی او را مجازات کند ولی نه تنها از تند گویی و کیفر او خودداری کرد، بلکه در کمال ادب و بزرگواری با وی سخن گفت و عملش را تلافی کرد.

در آغاز او را برادر خویش خواند و با این کلمه، محیط دوستی و تفاهم به وجود آورد و سپس به گفته هایش اشاره کرد. و اینگونه او را متوجه اشتباهش نمود.

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: هر کس به هنگام میل یا ترس یا هوس یا خشم خویشتن دارى کند، خداوند پیکرش را بر آتش دوزخ حرام خواهد ساخت

هنگام خشم چه باید کرد؟

در میان روایات برخی به ثمره فروبردن خشم اشاره داشته و برخی راه‌های مقابله با آن را بیان داشته‌اند که به مواردی از آن اشاره می‌کنیم: هنگامی که خشم تو را گرفت، بر نبى اکرم درود فرست و بگوی: (خداوندا گناهم را ببخش و غضبم را ببر، و از شیطان نگاهم بدار که حول و قوّتى جز از ناحیه تو نباشد). ( مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى/ ج‏2 /181 )

هر گاه خشم شما را فرا گرفت باید بگویید: «اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم» یعنى از دست شیطان مردود از رحمت خدا به خدا پناه مى‏برم. چون خشم از جنود شیطان است.

پیامبر (صلی الله علیه) فرمود: هر گاه خشمگین شدى پس سکوت اختیار کن.  و یا اینکه حالت خویش را تغییر بده یعنی اگر ایستاده بنشیند و یا اگر نشسته بایستد. و علاوه بر این وضو گرفتن و غسل کردن با آب سرد نیز برای تسکین آتش غضب مفید است. (مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر/ 241)

میسر گوید: خدمت امام باقر علیه السّلام از غضب سخن به میان آمد. حضرت فرمود: همانا مرد غضب میکند و تا داخل دوزخ نشود، هرگز راضى نگردد (تا مرتکب گناهى نشود خشمش تسکین نیابد)

پس هر کس بر مردمى خشمگین شد، و ایستاده بود، باید فورى بنشیند، تا پلیدى شیطان از او دور شود، و هر کس بر خویشاوندش غضب کند باید نزدیک او رود و تنش را مس کند (مثلا دست به دست او ساید) زیرا خویشاوند هر گاه مس شود آرامش یابد.( أصول الکافی / ترجمه مصطفوى/ ج‏3/ 412 )   

پیامبر (صلی الله علیه) فرمود: هر گاه خشمگین شدى پس سکوت اختیار کن و یا اینکه حالت خویش را تغییر بده یعنی اگر ایستاده بنشیند و یا اگر نشسته بایستد

فواید فروبردن خشم

رسول خدا (صلی الله علیه و آله ) فرمود: از دوست‏ترین راه به سوى خدا عز و جل دو جرعه است، یک جرعه خشمى که با بردباریش برگردانند و یک جرعه مصیبت که با صبرش درمان کنند.( أصول الکافی / ترجمه کمره‏اى/  ج‏4/ 335 ) و  کسى که خشم خود را فرو برد، خداوند عیبهاى او را مى‏پوشاند.

شعیب از مردى نقل کرده است که گفت: امام صادق (علیه السلام ) فرمود: هر کس به هنگام میل یا ترس یا هوس یا خشم خویشتن دارى کند، خداوند پیکرش را بر آتش دوزخ حرام خواهد ساخت.

رسول خدا (صلی الله علیه ) فرمود: هر کس بر نفس امّاره خود خشم گیرد نه بر مردم، خداوند او را از وحشت روز قیامت ایمن مى‏گرداند. ( پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال/  345 ) 

 امام صادق علیه السّلام فرمود: هیچ بنده‏ئى خشمى فرو نخورد، جز آنکه خداى عز و جل عزت او را در دنیا و آخرت بیفزاید، و همانا خداى عز و جل فرماید: «و آنها که خشم خود فرو خورند و از مردم بگذرند، و خدا نیکوکاران را دوست دارد، »

و خدا او را بجاى فرو خوردن خشمش این پاداش دهد (یعنى او را دوست دارد) و می‌فرمود: هر که خشمى را فرو خورد که بتواند آن را اعمال کند (و ازطرف خود انتقام بگیرد)، خدا روز قیامت دلش را از رضاى خود پر کند. امام باقر علیه السّلام فرمود: هر که خشمى را فرو خورد که بتواند آن را اعمال کند، خدا روز قیامت دلش را از ایمنى و ایمان پر کند.( أصول الکافی / ترجمه مصطفوى/ ج‏3 ) 

غضب مفرط یکی از مهلکات عظیمه و آفات جسمیه است و چه بسا موجب هلاک ابدی و شقاوت سرمدی شود ماند قتل نفس و قطع عضو و مواردی از این قبیل از این جهت است که گفته‌اند: غضب جنونی است که دفعی عارض می‌گردد.

خشم و شهوت مرد را احول کند    ز استقامت روح را مبدل کند

  مریم پناهنده                   

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

1.معراج السعادة/ نراقی

2.قصه های تربیتی/ لطیف راشدی

3.أصول الکافی / ترجمه مصطفوى

4.پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال

5.أصول الکافی / ترجمه کمره‏اى/  ج‏4

6.مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر

7.مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى/ ج‏2

حادیثی از ائمه اطهار در مورد خشم

خشم

احادیث این بخش با توجه به منابع ذکر شده در نرم افزار "جامع الاحادیث نور" بازبینی و به روز شده اند.

 

1- پیامبر صلى الله علیه و آله:

اَلا اِنَّ خَیرَ الرِّجالِ مَن کانَ بَطىءَ الغَضَبِ سَریعَ الرِّضا؛

بدانید که بهترین انسان ها کسانى هستند که دیر به خشم آیند و زود راضى شوند.

نهج الفصاحه ص 243 ، ح 469

2- پیامبر صلى الله علیه و آله:

ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَل عِندَ اللّه  مِن جُرعَةِ غَیظٍ کَظَمَها اِبتِغاءَ وَجهِ اللّه ؛

انسان هیچ جرعه اى ننوشید که نزد خدا از جرعه خشمى که براى رضاى خدا فرو خورد بهتر باشد.

نهج الفصاحه ص 697 ، ح 2628

3- پیامبر صلى الله علیه و آله:

 إنّ الغضب من الشّیطان و إنّ الشّیطان خلق من النّار و إنّما تطفا النّار بالماء فإذا غضب أحدکم فلیتوضّأ.
 

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.

نهج الفصاحه ص 286 ، ح 660

4- پیامبر صلى الله علیه و آله:

اَلصَّرعَةُ کُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى یَغضبُ فَیَشتَدُّ غَضَبُهُ وَ یَحمَرُّ وَجهُهُ وَ یَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَیَصرَعُ غَضَبَهُ؛
 

کمال دلیرى آن است که کسى خشمگین شود و خشمش شدّت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، امّا بر خشم خود چیره گردد.

نهج الفصاحه ص 549 ، ح 1872

5- امام على علیه السلام:

 بِئْسَ الْقَرِینُ الْغَضَبُ یُبْدِی الْمَعَایِبَ وَ یُدْنِی الشَّرَّ وَ یُبَاعِدُ الْخَیْر

خشم هم نشین بسیار بدى است: عیب ها را آشکار، بدى ها را نزدیک و خوبى ها را دور مى کند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 302 ، ح 6893

6- امام على علیه السلام:

اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم یَغضَب؛

تواناترین مردم در تشخیص درست کسى است که خشمگین نشود.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 246 ، ح 5062

7- امام صادق علیه السلام:

لَیسَ مِنّا مَن لَم یَملِکُ نَفسَهُ عِندَ غَضَبِهِ؛

کسى که هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نیست.

کافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 637، ح 2

8- امام صادق علیه السلام:

 مَنْ غَضِبَ عَلَیْکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ لَمْ یَقُلْ فِیکَ سُوءً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِکَ خَلِیلًا.

هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب کن.

معدن الجواهر ص 34

9- امام صادق علیه السلام:

الْمُؤْمِنُ إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَ إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی بَاطِلٍ وَ الَّذِی إِذَا قَدَرَ لَمْ یَأْخُذْ أَکْثَرَ مِمَّا لَهُ.

مؤمن چون خشمگین شود، خشمش او را از حق بیرون نبرد و چون خشنود شود، خشنودیش او را به باطل نکشاند و چون قدرت یابد بیش از حقّ خود نگیرد.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 209، ح 85

10-امام هادى علیه السلام:

اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِکُ لُؤمٌ؛

بر زیردستان خشمگین شدن نشانه پَستى است.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 370

11- پیامبر صلى الله علیه و آله:

اَلا وَ اِنَّ الغَضَبَ جَمرَةٌ فى قَلبِ ابنِ آدَمَ، اَما رَأیتُم اِلى حَمرَةِ عَینَیهِ وَ انتِفاخِ اَو داجِهِ؟! فَمَن اَحَسَّ بِشَى ءٍ مِن ذلِکَ فَلیَلصَق بِالارضِ؛
 

بدانید که خشم پاره آتشى در دل انسان است. مگر چشمان سرخش و رگ هاى گردنش را [هنگام خشم] ندیده اند. هر کس چنین احساسى پیدا کرد، روى زمین بنشیند.

مفردات الفاظ قرآن ص 608

12- امام على علیه السلام:

لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛

با خشم، تربیت {ممکن} نیست .

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 303 ، ح 6912

13-امام سجاد علیه السلام:

مَرَّ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله بِقَومٍ یَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ : ما هذا ؟ قالوا : نَعرِفُ بِذاکَ اَشَدَّنا وَ اَقوانا . فَقالَ صلى الله علیه و آله : اَلا اُخبِرُ کُم بِاَشَدِّکُم وَ اَقواکُم؟ قالوا: بَلى، یا رَسولَ اللّه. قالَ: اَشَدُّکُم وَ اَقواکُمُ الَّذى اِذا رَضىَ لَم یُدخِلهُ رِضاهُ فى اِثمٍ وَ لا باطِلٍ وَ اِذا سَخِط لَم یُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ وَ اِذا قَدَرَ لَم یَتَعاطَ مالَیسَ لَه بِحَقٍّ ؛
 

پیامبر صلى الله علیه و آله بر گروهى گذشتند که سنگى را بلند مى کردند . فرمودند : این چه کارى است؟ گفتند : با این کار ، نیرومندترین و محکم ترینِ خود را مى شناسیم . فرمودند : آیا به شما خبر دهم که محکم ترین و قوى ترینِ شما کیست؟ گفتند : بلى اى پیامبر خدا ! فرمودند : محکم ترین و قوى ترین شما ، کسى است که هر گاه خشنود شود ، خشنودى اش او را به گناه و باطل نکشاند ، و هر گاه خشمگین شود ، خشمش او را از سخن حق ، بیرون نبرد ، و هر گاه به قدرت رسید ، آنچه برایش حق نیست، دست نزند.

معانى الأخبار ص 366

14- امام على علیه السلام:

شیعَتُنَا المُتَباذِلونَ فى وِلایَتِنا، اَلمُتَحابّونَ فى مَوَدَّتِنا اَلمُتَزاوِرونَ فى اِحیاءِ اَمرِنا اَلَّذینَ اِن غَضِبوا لَم یَظلِموا وَ اِن رَضوا لَم یُسرِفوا، بَرَکَةٌ عَلى مَن جاوَروا سِلمٌ لِمَن خالَطوا؛
 

شیعیان ما کسانى اند که در راه ولایت ما بذل و بخشش مى کنند، در راه دوستى ما به یکدیگر محبت مى نمایند، در راه زنده نگه داشتن امر و مکتب ما به دیدار هم مى روند. چون خشمیگین شوند، ظلم نمى کنند و چون راضى شوند، زیاده روى نمى کنند، براى همسایگانشان مایه برکت  اند و نسبت به هم نشینان خود در صلح و آرامش اند.

کافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 236، ح 24

15- امام على علیه السلام:

 الْحِلْمُ یُطْفِئُ نَارَ الْغَضَبِ وَ الْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْرَاقَه‏
 

بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى آن را شعله ورتر مى کند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 287 ، ح 6450

16- امام على علیه السلام:

مَنْ غَاظَکَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَیْکَ فَغِظْهُ بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْه‏
 

هر کس با زشتىِ سبکسرى تو را خشمگین کرد تو با زیبایى بردبارى او را به خشم آور.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 285 ، ح 6400

17- امام صادق علیه السلام:

 مَا مِنْ عَبْدٍ کَظَمَ غَیْظاً إِلَّا زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة
 

هیچ بنده اى خشم خود را فرو نخورد، مگر این که خداوند عزّوجلّ بر عزّت او در دنیا و آخرت افزود.

کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص 110، ح5

18- امام على علیه السلام:

اَلحَسودُ سَریعُ الوَثبَةِ، بَطى ءُ العَطفَةِ؛

حسود زود خشمگین مى شود و دیر کینه از دلش مى رود.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 70، ص256، ح29

19- امام على علیه السلام:

جَاهِدْ شَهْوَتَکَ وَ غَالِبْ غَضَبَکَ وَ خَالِفْ سُوءَ عَادَتِکَ تَزْکُ نَفْسُکَ وَ یَکْمُلْ عَقْلُکَ وَ تَسْتَکْمِلْ ثَوَابَ رَبِّکَ.
 

با هوا و هوس خود جهاد کن، بر خشمت مسلّط شو و با عادتهاى بد خود مخالفت کن تا نفست پاکیزه شود، عقلت به کمال برسد و از پاداش پروردگارت بهره کامل ببرى.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 242 ، ح 4919

20- امام صادق علیه السلام:

 ثَلَاثَةٌ لَا تُعْرَفُ إِلَّا فِی ثَلَاثِ مَوَاطِنَ- لَا یُعْرَفُ الْحَلِیمُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لَا الشُّجَاعُ إِلَّا عِنْدَ الْحَرْبِ وَ لَا أَخٌ إِلَّا عِنْدَ الْحَاجَةِ

سه کس اند که جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نیازمندى.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 229، ح 9 

21- امام رضا علیه السلام:

تزاوَرُوا تَحـابـّوا و تَصـافَحُـوا و لا تَحـاشَمُـوا؛

به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 347

22- امام على علیه السلام:

 إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَه‏

به خشم درآوردن و شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 559 ، ح 480

23-امام على علیه السلام:

خَیرُ النّاسِ مَن اِن اُغضِبَ حَلُمَ وَ اِن ظُلِمَ غَفَرَ وَ اِن اُسى‏ءَ اِلَیهِ اَحسَنَ؛

بهترین مردم کسى است که اگر او را به خشم آورند، بردبارى نماید و چنانچه به او ظلم شود، ببخشاید و چون به او بدى شود، خوبى کند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 285 ، ح 6394

24- پیامبر صلى الله علیه و آله:

مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّه‏ُ عَنهُ عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّه‏ُ عَورَتَهُ؛

هر کس خشمش را برطرف سازد، خداوند کیفرش را از او بردارد و هر کس زبانش را نگه دارد، خداوند عیبش را بپوشاند.

نهج الفصاحه ص 767 ، ح 3004

25- امام صادق علیه السلام:

 ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَانَ سَیِّداً کَظْمُ الْغَیْظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسِی‏ءِ وَ الصِّلَةُ بِالنَّفْسِ وَ الْمَال‏
 

سه چیز است که در هـر که بـاشـد آقـا و سـرور است: خشـم فـرو خـوردن ،گذشت از بدکـردار، کمک و صله رحـم بـا جـان و مـال.

تحف العقول ص 317

26- امام باقر علیه السلام:

 مَنْ کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
 

کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت عذابش را از او باز می دارد.

کافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 305 ، ح 15

27- امام على علیه السلام:

لا تَسرَعَنَّ إلَی الغَضَبِ فَیَتَسَلَّطَ عَلَیکَ بِالعِبادَةِ؛
 

هرگز در خشم گرفتن شتاب مکن چرا که به صورت عادت بر تو مسلّط می شود.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 302 ، ح 6879

28- امام صادق علیه السلام:

مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللهُ عَورَتَهُ؛

کسی که جلوی خشمش را بگیرد خداوند نقصها و کاستی های او را می پوشاند.

کافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 303 ، ح 6

29- امام صادق علیه السلام:

قالَ رَجُلٌ لِلنَّبی صلی الله علیه و آله: یا رَسُولَ اللهِ عَلِّمنی. فَقالَ : إذهَب فَلا تَغضَب؛
 

مردی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عرض کرد: ای رسول خدا چیزی به من بیاموز، حضرت فرمود: برو و خشمگین مشو.

وسایل الشیعه ج 15 ، ص 359 ، ح 20735

راههای کنترل سریع خشم به روش (مانترا)

کنترل خشم به روشی فوق العاده

راههای کنترل خشم به سبک مانترا روشی کاملا ساده است اما تاثیری فوق العاده خواهد داشت چرا که این روش ها در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می گیرد و مورد تایید قرار گرفته اند.

 

راههای کنترل خشم با الهام از راه کارهای پیشنهادی از سوی متخصصان و افراد خبره در این زمینه می تواند نتیجه ای بهتر و موفقیت امیز تر داشته باشد. در این بخش با برخی از انها آشنا می شوید.

اینکه گاهی در زندگی عصبانی شویم، کاملا طبیعی و عادی است؛ چرا که در برخی مواقع حتی موارد کوچک هم می توانند ما را تحریک کنند. متاسفانه خشم و عصبانیت احساساتی هستند که به سختی می توان آنها را کنترل کرد اما با به کارگیری چند روش کارآمد می توان تلاشی سودمند در جهت کنترل این احساسات کرد. 

امافراموش نکنید سلامتی مهمترین بخش زندگی هر فرداست و فردی که مدام عصبانی می شود، باید در انتظار بیماری هایی نظیر افزایش فشار و قند خون باشد.

 

در این مطلب قصد داریم با ارائه چند راهکار مفید به شما کمک کنیم تا به آسانی بتوانید خونسردی تان را حفظ کنید. این مطلب را تا انتها بخوانید.

 

 

 

1- نفس عمیق

 

بهترین حالت آن است که از روش های 4-6-8 استفاده کنید؛ یعنی نفس عمیق بکشید و تا 4 بشمارید و در نهایت نفس خود را بیرون بدهید و تا 8 بشمارید. این تمرین را حداقل 4 بار تکرار کنید. در کنار نفس عمیق، شمردن تا 10 هم توصیه می شود. گرچه با انجام این کار خشم کاملا از بین نمی رود و مسئله برطرف نمی شود اما این روش می تواند شما را از هرگونه واکنش سریع و تصمیمات غیرمنطقی بازدارد.

 

 

 

2- اهمیت ندادن به خشم

 

مسلم است که خشم خود را به سادگی نمی توانید مهار کنید اما یاد بگیرید که با مهم جلوه دادن خشم، فریاد زدن و حتی کوبیدن در نمی توانید بر خشمتان غلبه کنید؛ پس به ای این کارها، بکوشید تا خشمتان را مانند یک ابر تصور کنید؛ یعنی احساس کنید که خشم الان اینجاست ولی همزمان و به سرعت در حال حرکت و گذر است.

 

 

روش های کنترل خشم 

 

3- گفتگو با دوستان

 

وقتی به قدری عصبانی هستید که نمی دانید چگونه باید از این حالت بیرون بیایید، بهتر است با یکی از دوستان صمیمی تان تماس بگیرید و از ته دل درباره خشم خود صحبت کنید تا حالتان بهتر شود.

 

 

 

4- فرونشاندن خشم

 

در مواقعی که بسیار عصبانی هستید، لازم است خشمتان را تخلیه کنید. در این مواقع حرکت، بهترین وسیله برای رهایی سریع از عصبانیت است؛ زیرا با حرکت، هورمون استرس کاهش می یابد و هورمون اندروفین یا همان هورمون شادی آزاد می شود. یکی دیگر از راهکارهای مفید برای زدودن خشم، پیاده روی یا دویدن در اطراف منزل است.

 

 

5- مراقبه و تعمق

 

اگر دائما عصبانی می شوید، باید مراقبه کردن را تمرین کنید. روزانه 10 دقیقه تمرین لازم است تا بتوانید ذهن تان را هنگام عصبانیت شدید در عرض چند ثانیه آرام کنید؛ برای این منظور جای راحتی را انتخاب کنید، چشم ها را ببندید و سپس آگاهانه بر روی تنفس خود متمرکز شوید و چگونگی ورود و خروج هوا را در بدنتان احساس کرده و بعد تمرکز کنید و حتی الامکان بکوشید تا از افکار خود خارج نشوید. این تمرین به شما کمک می کند تا در زمان عصبانیت به سرعت خود را آرام کنید!

 

 

6- استفاده از وسیله ای برای تحریک

 

اجازه بدهید با مثالی موضوع را روشن کنیم؛ مثلا نیش پشه را می توان از طریق خارش در مدت کوتاهی دفع کرد؛ پس برای اینکه خشم تان را بپوشانید، لازم است از یک محرک شدیدتر استفاده کنید؛ برای نمونه می توانید آب نبات زنجبیلی بمکید یا یک فلفل قرمز را چندین بار گاز بزنید؛ پس، از این به بعد برای کنترل خشم در کیف دستی یا در کشوی میزتان چندین آب نبات زنجبیلی یا خوراکی هایی از این قبیل قرار دهید.

 

7- لبخند زدن

 

در مواقعی که بسیار عصبانی هستید، سعی کنید یک بار لبخند بزنید؛ زیرا تنها وقتی که حال خوبی داریم، لبخند نمی زنیم؛ بلکه در زمانی که می خواهیم حال بهتری داشته باشیم نیز لبخند به لبانمان می نشیند؛ علاوه بر آن خنده استرس را کم می کند، فشار خون را کاهش می دهد و نیروهای دفاعی بدن را قوی تر می کند. فراموش نکنیددر هر صورت، لبخند ارزشمند است.

 

 

کنترل خشم و عصبانیت 

 

8- مقایسه ممنوع

 

گاهی اوقات علت عصبانیت افراد مقایسه خودشان با دیگران است؛ مثلا شخص می گوید که درآمد همکارم بیشتر از من است یا اتومبیل همسایه ام بهتر از اتومبیل من است و یا مواردی از این دست. خود را با دیگران مقایسه نکنید و تنها موقعیت خاص خود را در نظر بگیرید. اگر از موقعیت فعلی تان ناراضی هستید یا فکر می کنید موقعیت دیگران بهتر از وضعیت فعلی شماست، آستین تان را بالا بزنید و کمی اوضاع را تغییر دهید. در هر حال در هنگام مقایسه کردن خود با دیگران هرگز عصبانی نشوید و بیشتر به فکر خود باشید.

 

 

9- اندیشیدن به مانترا

 

«مان» به معنی فکر و «ترا» به معنی آزاد شدن است؛ در حقیقت مانترا مجموعه ای از کلمات و آواهایی است که با لحن خاص و به دفعات تکرار می شوند و به آن دلیل که مانترا تاثیر مثبتی بر جسم و روح می گذارد، در مراقبه کاربرددارد. مانترا به تعادل ذهنی کمک می کند و از این طریق باعث می شود عصبانیت ما سریع تر فروکش کند یا دیرتر ظاهر شود.

 

به یک جمله یا یک شعار فکر کنید که بتواند شما را در چنین موقعیتی آرام کند. در مواقع خشم با جملاتی نظیر «آن ارزش ندارد»، «من کاملا آرام هستم»، مانترا را در خود ایجاد کنید و خود را از خشم برهانید.